12 avqust – Xəzər Günü 2006-cı ildə Azərbaycan, İran, Rusiya, Türkmənistan və Qazaxıstan liderləri tərəfindən təsis edilib. Bu beş sahilyanı dövlət Xəzər dənizinin ekoloji mühitinin qorunması üzrə Çərçivə Konvensiyasını imzalayaraq, dünyanın ən böyük qapalı su hövzəsini qorumağa söz veriblər.
Bu tarix sadəcə təqvimdəki bir gün deyil; Xəzər dənizinin biomüxtəlifliyinin üzləşdiyi kritik təhlükələri yada salan təcili xatırlatmadır. Milyonlarla insanı və saysız-hesabsız növü dəstəkləyən mühüm resurs kimi Xəzər həm ekoloji, həm də mədəni bir təməl rolunu oynayır. Ətraf mühitin davamlı şəkildə çirklənməsi bənzərsiz ekosistemin və regionun mühüm irs elementinin geri dönüşü olmayan itirilmə riskini daşıyır.
Xəzər dənizi böhranda
Son onilliklərdə Xəzər dənizinin su səviyyəsi təhlükəli dərəcədə azalmaqdadır və 2025-ci ildə ən aşağı tarixi səviyyəsinə çatıb. Alimlər qarşıdakı on ildə daha 4 metr azalma olacağı barədə xəbərdarlıq edirlər ki, bu da iqlim dəyişikliyi, temperaturun artması, çay axınlarının azalması və dayanıqlı olmayan insan fəaliyyəti ilə bağlıdır.
Çirklənmə – sənaye tullantıları, təmizlənməmiş kanalizasiya, neft sızmaları və plastik – suyu zəhərləyib. Xəzərin şirin suyunun 80 faizini təmin edən Volqa çayı getdikcə daha çox kənd təsərrüfatı, su elektrik stansiyaları və sənaye istifadəsi üçün yönləndirilir. Eyni zamanda, sahilboyu şəhərsalma və sənaye inkişafı təbii yaşayış yerlərini məhv edərək, növləri yox olma həddinə çatdırır.
Xəzərdə nəsli kəsilməkdə olan növlər
Azərbaycanın Qırmızı Kitabına əsasən, Xəzər nərə balığı, Xəzər suitisi, Xəzər foreli, Şip nərəsi və Fars nərəsi (Qafqaz/Kür nərəsi) Xəzər dənizinin ya “Tənəzzül Həddində” (CR), ya da “Təhlükə Altında” (EN) növlərinə aiddir.
newsbaku.az
