Şotlandiyada ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə Böyük Britaniyanın baş naziri Kir Starmer arasında görüş keçirilib.
Donald Tramp son Şotlandiya kralına bənzəyirdi.
Prezident Tramp baş nazir Kir Starmeri anasının əcdadlarının vətəni olan Şotlandiyada yerləşən qolf saraylarından birində qəbul etdi. Starmer bazar ertəsi öz Birləşmiş Krallığının bir guşəsinə qonaq kimi eniş etdi.
newsbaku.az CNN’ə istinadən xəbər verir ki, o gün Tramp əsas fiqur idi, Starmer isə sadəcə bir epizodik rolda idi. Trampın fikirlərinin dolandığı mətbuat konfransı isə külək enerjisinə nifrətindən tutmuş, bal zalındakı pəncərə çərçivələrinə və Vindzor Qalasına qədər geniş mövzuları əhatə edirdi.
Protokolu tam dəyişdirən bu günün sonunda Tramp Starmeri Air Force One ilə Şotlandiyanın digər bölgəsinə — özəl klublarından birinə uçurdu. Bu isə ABŞ gücünün nümayişkaranə görüntülərindən biri idi.
Bir gün öncə isə Avropa Komissiyasının rəhbəri Ursula fon der Leyen Trampın küləkli Turnberi sahilində qəbuluna ticarət razılaşması ilə gəlmişdi. Bəzi Avropalılar bu razılaşmanı təslimçilik kimi qiymətləndirsələr də, o, Starmer qədər Trampa canla-başla dəstək verdi.
Amerikanın yeni müvəqqəti paytaxtı sayılan cənub-qərbi Şotlandiyada baş verənlər Trampın başqalarının zəifliyini hiss etməsi və şəxsi gücünü diktə etmə bacarığını necə ustalıqla istifadə etdiyini göstərdi.
Prezidentliyinin ikinci müddətində Tramp istədiyi bir çox sahədə nəticə əldə edir. Qlobal azad ticarət sistemini sarsıdır, tariflərə əsaslanan razılaşmalarla öz obsesiyasını həyata keçirir. O, ABŞ-ın gizli bombardmançılarını İranın nüvə proqramını vurmaq üçün dünya ətrafında yerləşdirib. NATO üzvlərindən isə hərbi xərclərin kəskin artırılmasına dair sözlər alıb.
Eyni proses ölkə daxilində də müşahidə olunur. Tramp Konqresi təzyiq altına salaraq ram edib. Böyük universitetlərə öz ideologiyasını diktə edir. Hüquq firmalarını öz müdafiəsinə cəlb edir, ədliyyə sistemini isə rəqiblərinə qarşı silaha çevirib. O, cənub sərhədini faktiki olaraq bağlayıb və sənədsiz miqrasiyanı dayandırıb.
Bu, onun ilk dövründə əldə edə bilmədiyi “qələbələrin” reallaşmasıdır — elə o “MAGA” tərəfdarlarına da məhz bu qədər “qələbədən bezəcəksiniz” deyə vəd etmişdi.
Amma Tramp o qədər qütbləşdirici fiqurdur ki, bu qələbələrin bəziləri teatr kimi görünə bilər və diqqətlə araşdırılmalıdır.
Tramp xalq üçünmü qazanır, yoxsa özü üçün?
Xarici arenada suallar artır: Tramp Amerikanın maraqlarınımı qoruyur, yoxsa şəxsi gücünü? Müttəfiqlərə və zəif dövlətlərə qarşı bu sərt davranış gücdürmü, yoxsa sadəcə zorbalıq? Və bu qələbələrin uzunmüddətli nəticələri nə olacaq — Trampın “böyük razılaşma” başlıqları üçün göstərdiyi canfəşanlıqdan sonra illər keçəndə?
ABŞ-ın supergüc olmasında mühüm rol oynamış ittifaqlar bu baxımdan xüsusilə risk altındadır.
Trampın gücünün əsl sınaqları
Əgər Tramp həqiqətən də qlobal gücdürsə, bu, onun Şotlandiya səfəri zamanı gündəmə gələn üç əsas məsələ ilə bağlı atacağı addımlarla öz təsdiqini tapmalıdır: Qəzzadakı aclıq, Ukrayna müharibəsi və ticarət.
Qəzza və Ukrayna ilə bağlı ton dəyişikliyi
Bazar ertəsi Tramp Qəzzadakı aclıqla bağlı dəhşətli görüntülərə reaksiya olaraq İsrail Baş naziri Netanyahunun “orada aclıq yoxdur” sözlərinə zidd açıqlama verdi: “Biz uşaqları doyurmalıyıq,” — deyən Tramp mülki əhalinin qida almaq üçün öldürüldüyü müharibə zonasına yardım mərkəzləri quracağına söz verdi. Amma bunun necə həyata keçiriləcəyi barədə detallı məlumat vermədi.
Bəlkə də Tramp, 2017-ci ildə Suriyada kimyəvi hücumlara verdiyi reaksiya kimi, uşaqların çəkdiyi əziyyətdən sarsılıb. Amma onun əvvəllər Qəzzalıların “çıxıb getməsini” və orada bir “Orta Şərq Rivyerası” salınmasını təklif etməsi bu humanist mövqedən çox siyasi kalkulyasiyanı xatırladır. Onun USAID-i zəiflətməsi isə yardımın təsirini sual altına alır.
Putinə qarşı mövqe tutacaqmı?
Trampın qlobal gücünün ikinci testi isə Ukrayna məsələsində olacaq.
O, bazar ertəsi Putinin “sülh planlarını” qəbul etməməsindən narazılıq ifadə etdi və əvvəlki 50 günlük müddəti 10-12 günə endirdi. “Çox səmimi və mehriban söhbətlərimiz olur. Amma sonra insanlar ölür,” — dedi.
Əgər Tramp həqiqətən də Putinə qarşı mövqe tutsa, xüsusən də neft ixracı vasitəsilə müharibəni maliyyələşdirən Rusiyaya qarşı ikinci dərəcəli sanksiyalarla, bu təsirli ola bilər. Amma bu, Hindistan və Çin kimi güclərlə qarşıdurma deməkdir — bu isə qlobal iqtisadi böhrana səbəb ola bilər.
AB ilə ticarət “qələbəsi” — real, yoxsa şişirdilmiş?
Tramp AB ilə əldə etdiyi ticarət razılaşmasını böyük uğur kimi təqdim edir. Amma razılaşmanın detalları incəldikcə, bu qələbənin nə qədər real olduğu sual doğurur.
15% tarif tətbiqi Avropa iqtisadiyyatına zərbə vursa da, razılaşmanın mətnində çoxlu şərti və qeyri-müəyyən bəndlər var. Avropanın ABŞ-ın tələblərinə — məsələn, hormonlu ət və texnologiya şirkətləri ilə bağlı güzəştlərə — razılıq verdiyi də bəlli deyil.
Bəzi analitiklərə görə, Avropalılar uzunmüddətli strategiya yürüdürlər və açıq qarşıdurmadan çəkinərək Trampı neytrallaşdırmaq istəyirlər.
Trampın dostlarına qarşı sərtliyi Amerikanın gücünü tükəndirə bilər
Trampın dünyanı qalib və məğlub kimi ikiyə bölən yanaşması nəhayət, ABŞ-ın ən yaxın müttəfiqlərini itirməsinə səbəb ola bilər.
“America First” ideologiyası üçün bu, əhəmiyyət daşımaya bilər. Amma ABŞ-ın İkinci Dünya Müharibəsindən sonra qurduğu ittifaqlar və liderlik rolu onun gücünün əsası olub. Və ABŞ bəzi məqamlarda bu dostlara ehtiyac duyur — məsələn, 11 Sentyabr hücumlarından sonra olduğu kimi.
Tramp isə bu yumşaq gücü sürətlə tükəndirir.
Bəzi müttəfiqlər artıq Çinlə daha sıx əlaqələr qurmağı düşünür. Foreign Affairs jurnalında Corc Buş administrasiyasının sabiq rəsmisi Kori Şakey yazır: “Trampın komandası, ölkələrin ABŞ rəhbərliyi altında qurulmuş beynəlxalq sistemdən çıxmasına və ya ona qarşı düşmən yeni nizam qurmasına səbəb ola bilər.”
Üstəlik, Trampın qazandığı bəzi “qələbələrin” ABŞ-da real təhlükəsizlik artımı gətirib-gətirməyəcəyi də sual altındadır. Avropa mallarına tətbiq olunan 15% tarif, əslində, amerikalılar üçün əlavə istehlak vergisidir.
BusinessEurope prezidentinin sözləri ilə: “Bu rəqəm həm ABŞ, həm də Aİ iqtisadiyyatına zərər verəcək.”
newsbaku.az
